“Алдарт Эх” гэж хэн бэ? “Одон” гэж юу вэ, энэ зүйл амьдралд ямар үнэ цэнэ өгөх вэ? Яагаад 4 хүүхэд, 6 хүүхэд гэж 1 ба 2 дугаар зэрэг, дэв тогтоодог вэ? Алдарт эх гэж хэнийг хэлж байна вэ гэдэг сонин. Төрүүлсэн үр хүүхдээ эрүүл саруул, ерөөс хайрлан асарч, хүмүүжүүлж буй эцэг, эх бүрийг хэлэхгүй юу. Яагаад заавал 4 хүүхэд, 6 хүүхэд төрүүлсэн нь “алдартай” гэж ялган үзэх болов. Үүний утга, үр нөлөө юунд хөтөлнө гэж, ямар үнэ цэнийг нийгэмд өгч байгаа юм. Юунд үндэслэсэн юм? Төр, засгийн газар үнэхээр төрөлтийг нэмэгдүүлэх бодлого барьж буй бол хүүхдэд ээлтэй амьдралын орчныг бүрдүүлэхэд л анхаармаар. Хариуцлагатай эцэг, эхчүүдийг урамшуулах, эцэг эхчүүдийг хариуцлагатай байдалд хөтлөх өдөөгч механизмыг л хийхэд болох биш үү. Жишээлбэл, хүүхдээ бүрэн вакцинжуулсан, бүрэн дунд боловсролыг бүрэн эзэмшүүлсэн бол жилдээ нэг урамшуулал олгодог эсвэл төлсөн НДШ хөнгөлөх гэх мэт. Тэрнээс “одон” бол биш шүү. Одон нь ядаж одонгоор тогтохгүй хортой үр нөлөө, эффектийг нийгэмд үзүүлдэг. Хүүхдийг хүйсээр ялгаварлах, эхчүүдийг хүүхдийн тоо, төрүүлсэн хүүхдийн хүйсээр ялгаварлан үзэх нийгмийн буруу хандлага стеротип тогтоход үриалсан, байж болохыг албан бусаар хуульчилсан суурь үзэгдэл Хүүхдийн тоо, хүйс бол тухайн гэр бүл, хувь хүмүүсийн сонголтын асуудал, үүнийг төр нь нийгмийн буруу стератип болгон түлхэж, уриалж, даамжруулж, сэтгэлгээний төөрөгдөлд оруулж боломгүй санагдана. Энэ тогтсон буруу стеротипээс үүдэн хүний эрх, хүний суурь эрхэм чанар, оршихуйруу халдсан сөрөг хандлагуудыг дэвэргэдэг. Мөн нийгмийн стеротипийг даган үйлдэх эдийн засгийн дарамтуудыг ихэсгэж байдаг.Жишээ нь хүүхдийн тоогоор уралдах, нэг нэгнээ одонгийн хүүхэд төрүүл гэж шахах, одонг ордонд авах, одонгийн найр, одонгийн хувцас бэлтгэх гэх мэт Хүүхэд төрүүлэн, сайн иргэнийг өсгөн хүмүүжүүлэхэд тэр тоо хамаагүй, ямар хүйс төрүүлсэн нь ч хамаагүй л дээ. Хүйс бол байгалийн тогтоосон хуулиар л явдаг. Ер нь хүн заавал хүүхэд төрүүлэх ч албагүй. Хүний амьдрал олон янз. Хүсээд хүсээд хүүхэд олдохгүй хүйс, эрүүл мэндийн асуудалтай хэсэг нь байхад. Угаас боломж, завдал нь олдохгүй нь ч байна. Эсвэл ерөөс үр хүүхэдтэй болохүй амьдрах сонголт ч байж болно. Олон сайхан үр хүүхэд төрүүлсэн ч үр хүүхдээ алдахын гашуун зовлонг үзсэн эцэг, эхчүүд ч бий. Арван хүүхэд төрүүлээд сайхан өсгөчих хэсэг байхад, төрүүлсэн ганц хүүхдээ өсгөх чадамжгүй, эсвэл эдийн засгийн бололцоогүй хэсэг ч байна.
Өнөөдөр Монгол улс хүүхэд, үрсэд ээлтэй юу? Үгүй. Төрөхийн эндэгдэл соц үеэс эрс багассан ч тэгрүү очоогүй. Тав хүртэлх хүүхдийн эндэгдэл дорвитой буураагүй. Орчны бохирдол асар их. Хүүхдүүдийн боловсрол, сургалтын орчныг яриад ч хэрэггүй. Жилд 40 мянган хүүхдэд, тархай байршилдаа тохируулсан соц үеийн дэд бүтэц хэвээр. Түүнийг удирдах боловсрлын систем нь ч эвээ олоогүй. Хүүхдүүдийн ирээдүйг эвдсээр. Өнөөдөр жилд 80 мянга орчим хүүхэд мэндэлдэг болоод 10 гаруй жил болж байна. Жил бүр давтагдан өсч буй энэ тоонд тохирсон сургууль, цэцэрлэг, ясли байхгүй хэвээр, тэнд багшлах сурган хүмүүжүүлэгч нарыг бэлтгэх тогтолцоо нь учир дутагдалтай хэвээр. Соц үед 80-д оны оргил өсөлтийн жил 2000-д онд эргэн ирсэн учир нь 80-д оныхны нөхөн үржихүйн ид насандаа ирж, мөн эдийн засгийн өсөлт ирсэн цаг үе давхацсан тул. Харамсалтай нь Засгийн газрууд үүнийг урьдчилан харж тооцоолол хийн бэлтгэлгүй, хийлгүй явсаар өдий хүрчээ. Засгийн газар хүүхэд амьдрах ээлтэй орчныг бүрдүүлэхэд л төвлөрөн ажиллахаас энэ мэт нийгмийн суурь үзэл санаанд хортой “алдарт эх одон” гэдэг гаж үзэгдлээ зогсоомор байна. Энэ их орчны бохирдол, хүүхэд тоглох орчингүй орон сууц, гудамж талбай, эрүүл мэнд, боловсролын ачааллаа даахаа больсон зөвхөн хэдэн хариуцлагатай хүнлэг мэргэжилтнүүдийн сэтгэл дээр тогтон унаж буй систем. Үүнийгээ л эрс шинэчил. Тэрнээс ийм зүйлээр хоосон хөөрсөн үзэгдлийг битгий бүтээ. Жич: Хувь хүн талаас харах хэрэггүй. Би бол олон хүүхэдтэй 1,2 одонтой ээжийн (гэхдээ манай ээж хэзээ ч энэ одонгуудыг авч хэлэлцэж, нэг ч баярлан хөөр ч байгаагүй, тэр мөнгөн тэтгэмжийг нь ч тоодоггүй хүн) өөрөө олон хүүхэдтэй эмэгтэй.
МҮЭХ: ИРГЭДИЙН ЦАЛИН, ТЭТГЭВРИЙГ ЯАРАЛТАЙ НЭМЭГДҮҮЛЭХ ХЭРЭГТЭЙ Дэмжиж байвал 1 гэж бичээд ШЕЙР!!! МҮЭХ-ноос Засгийн газрын тогтоолтой холбоотойгоор үйлдвэрчний эвлэлийн холбоод мэдээлэл хийлээ. МҮЭ-ийн Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын бодлого төлөвлөлтийн газрын дарга М.НЯМДАВАА: “Төсөв зардлыг хэмнэх, орон тооны давхардлыг арилгах, цалин хөлсийг нэмэгдүүлэхгүй байх Засгийн газрын тогтоол гарсан. 
Энэ нь төрийн захиргааны албан тушаалтанд хамааралтай гэсэн. Гэтэл энэ нь төрийн үйлчилгээний ажилтан, багш нарт үйлчилж байгаа тул энэ тогтоолыг дэмжихгүй байна. Цар тахалтай холбогдуулан өргөн хэрэглээний барааны үнэ нэмэгдэж, иргэдийн худалдан авах чадвар буурч байна. Тиймээс Засгийн газар шатахуун, өргөн хэрэглээний барааны үнийн өсөлттэй холбоотой цалин, тэтгэврийг нэмэх шаардлагатай байна” гэлээ. Г.Өнөрбаяр: Таван жилийн дунджаар тэтгэвэр тогтоосноор нэг хүний тэтгэвэр 15 мянган төгрөгөөр нэмэгдэнэ УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцэж байна. Өчигдөр тус хуулийн төслийг НББ-ны байнгын хороо хэлэлцээд хэлэлцэхийг дэмжсэн билээ. Хуулийн төслийг УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж нарын гишүүд өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард өргөн барьсан юм. Хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбоотойгоор гишүүд асуулт асууж, хариулт авлаа.УИХ-ын гишүүн Ж.Сүхбаатар: Энэ асуудлыг шийдсэнээр хэдэн төгрөгийн зардал гарах вэ. Иргэдийн санал хүсэлтийг авсан уу. Нэмэлт зардлуудаа хасаад тэтгэврээ нэмэгдүүлэх шаардлага байна. Энэ тал дээр байнгын хороо ямар байр суурьтай байна вэ.ХНХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Г.Өнөрбаяр: Манай яамнаас Нийгмийн даатгалын багц хуулийн төслийг өргөн барьсан. Хуулийн төсөлд таны ярьсан зүйлийг бүгдийг нь тусгаж оруулсан. Жилд 30 мянга орчим хүн тэтгэвэр тогтоолгож байгаа. Үүний 70 орчим хувь нь тэтгэврийн доод хэмжээгээр тэтгэврээ тогтоолгодог. Үлдэж байгаа хүмүүсийн цөөн хувь дээр энэ дараалсан таван жил гэдэг асуудал яригдана УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: Долоон жилийн хугацаанд хүмүүс ажлаа сольдог, завсарддаг асуудал байдаг. Тиймээс долоон жилийн дунджаар тэтгэвэр тогтоолгох нь иргэдэд маш их хохиролтой. 2022 оны төсөв дээр 10 гаруй тэрбум төгрөгийн хөрөнгө шаардагдана.УИХ-ын гишүүн Г.Амартүвшин: Засгийн газрын өргөн барьсан хуультайгаа хамт хэлэлцээд явж болдоггүй юм уу. Сүүлийн таван жил өндөр цалин авсан хүмүүс илүү хожоод, бусад ахмадуудад ямар ч ялгаагүй юм биш үү. Энэ хуулийг баталснаар ямар хэмжээний санхүүжилт шаардлагатай вэ. 2022 оны төсвөө баталчихсан. Санхүүжилтээ яаж шийдэх юм бэ? УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: МАН-ын бүлэг энэ хуулийг хэлэлцэхийг дэмжчихээд багц хуультай хамт хэлэлцье гэдэг санал тавьсан. Гэхдээ энэ хууль бол ирээдүйд тэтгэвэрт гарах хүмүүсийн тэтгэврийг тогтоохдоо таван жилээр тооцно гэж байгаа. Эрт тэтгэвэрт гарсан хүмүүсийн асуудал тусдаа асуудал. Энэ хуулийг баталбал бид олон ахмадынхаа тэтгэврийг 500 мянга болгох боломж бүрдэх юм. УИХ-ын гишүүн Б.Чойжилсүрэн: 2016-2021 онуудад улсын төсвөөс тэтгэврийн санд хэдэн төгрөг шилжүүлсэн бэ. НДШ-ийг 20-иос 25 хувь болгох, тэтгэврийн дунджийг 7 жилээр тооцох гэдэг асуудлыг би Сангийн сайд байхдаа батлуулж байсан. Тэтгэврийн санд ямар хэмжээний нэмэлт дарамт ирэх вэ? Тэтгэврийн сангийн орлого зарлага улсын нэгдсэн төсөвт тооцогдож явдаг. Ирэх оныхоо төсвийг баталчихсан. Жил бүхэн 120 орчим тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэнэ. Ингэснээр НДС-д жил бүхэн улсын төсвөөс 800 орчим тэрбум төгрөгийн татаас өгнө. Ард түмэнд таалагдаж гоё юм ярьж болно. Гэхдээ байгаа юмаа тараадаг, хуримтлуулдаг юмгүй байх нь зөв үү.УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: 2021 онд 35 мянган тэтгэвэрт гарсан. Үүний 70 хувь нь хувь тэнцүүлсэн болон бүрэн тэтгэврийн доод хэмжээгээр тэтгэвэр тогтоолгосон. Жилд дөрөвхөн тэрбум төгрөг хэмнэхийн төлөө ахмадуудынхаа эрх ашгийг хохироох ёсгүй байсан юм. Энэ шийдвэр төрд иргэдийн итгэх итгэлийг алдагдуулсан.ХНХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Г.Өнөрбаяр: 2016 онд улсын төсвөөс 494, 2017 онд 570.3, 2018 онд 609.8, 2019 онд 605.5, 2020 онд 400, 2021 онд 603.5 тэрбум төгрөгийг НДС-д татаас болгож өгч байгаа. 2022 онд улсын төсвөөс 459.8 тэрбум төгрөг өгнө. Долоон жилийг таван жил болгосноор тэтгэвэр огцом нэмэгдэх юм шиг буруу ойлголт өгч болохгүй. Нэг хүний тэтгэвэр 15 мянган төгрөгөөр нэмэгдэнэ.