Хар нүүрсэн эм хэрэглэх заавар ач холбогдол.Өглөө өлөн дээрээ 5 ширхэгээр тооцоод улиралд 8-14 хоног ууж байхыг зөвлөсөн.Ходоод гэдэсний хордлого бохирдол хорт бодисыг өөртөө шингээгээд биед үлдэхгүй гардаг учир тогтмол улирал бүр ууж хэвшвэл эрүүл байхаас гадна арьс цайрч толийгоод таргалалтаас урьдчилан сэргийлж болдог юм шүү.Зуны турш хорхог,боодог,шорлог идэж ядраасан ходоод гэдэсээ цэвэрлээд нэг сайхан цэвэрлээд амраагаарай.
Бидний бие эрхтэнд хүртэл амралт хэрэгтэй шүү Батга эмчлэх.Арьсаа буруу арчилснаас үүдэж нүүрэнд батга гарах нь,хамгийн том асуудлуудын нэг билээ.Гэвч нүүрсэн эмийг хэрэглэснээр батганаас хялбархан салах боломжтой байна.Заавар:Нэг таблет нүүрсэн эмийг 2 хоолны халбага алое вера гельтэй сайтар холино.
Дараа нь нүүрэн дээрээ нимгэхэн түрхэнэ.Хаттал нь хүлээх хэрэгтэй.Дараа нь бүлээн усанд нүүрээ сайтар угаана.Хэрвээ үр дүн гарахгүй бол энэ аргаар 3-4 өдөр тогтмол туршиж үзээрэй.Шүд цайруулах.Шүд шарлах нь хэд хэдэн шалтгаантай байдаг бөгөөд ихэвчлэн та.мхи татах болон өвчний улмаас шүд шарладаг байна.Заавар:Нүүрсэн эмээ сайтар нунтагласны дараа шүдний сойзон дээрээ түрхэнэ Дараа нь шүдээ энгийн үед угаадаг шигээ угаана Угааж дуусмагцаа амаа усаар зайлна Аман доторх харлаж буй хэсгийг бүгдийг нь алга болтол угаана 7 хоногт уг зааврын дагуу 1-2 удаа хийж үзээрэй Шумуул, элдэв шавжны хазалтыг эдгээнэ Элдэв янзын шавьж болон зөгий таныг хатгасан нөхцөлд нүүрсэн эм хэрэглэх нь өвчнийг намдаах,
толбо үлдээхгүй байх ач тустай ажээ.Нүүрсэн эмийг наргил модны тостой холино Үүний дараа хатгуулсан газраа түрхэнэ Сайтар бооно Хэсэг хугацааны дараа боолтоо авч үзнэ Энэ аргыг үр дүн гартал өдөрт хичнээн ч удаа давтах боломжтой Гэдэс дүүрэхийг зогсоох Хоол идэхээсээ өмнө нэг ширхэг нүүрсэн эмийг стакантай усаар даруулан ууна Өдөрт хооллох тоогоороо уг аргыг хэрэглэх нь үр дүнтэй аж.Хо.рдлого болохоос сэргийлэх.Нүүрсэн эм нь хо.рдлого болохоос урьдчилан сэргийлэхээс гадна хоолны хо.рдлогыг эмчлэх ач тустай аж.Насанд хүрсэн хүн 25-100 грамм,харин хүүхэд 25-50 грамм хэмжээтэй нүүрсэн эм хэрэглэх хэрэгтэй Бие дэх холестрины хэмжээг зохицуулах 1986 онд холестрины хэмжээ нь хэт ихэссэн өвчтөнүүдэд дөрвөн 7 хоногийн турш өдөрт 3 удаа 8 грамм нүүрсэн эм өгсөн бөгөөд үр дүнд нь өвчтөнүүдийн холестрины хэмжээ өмнөхөөсөө 25%-иар буурсан байна.
Үүнээс хойш хүний бие дэх холестриныг ихэсгэхгүйн тулд нүүрсэн эмийг ашиглах болжээ.Хоол боловсруулах э.рхтний тогтолцоог сайжруулах Заримдаа бид буруу хооллосноос болж хоол боловсруулах э.рхтний тогтолцоо алдагдаж,ходоод,гэдэсний янз бүрийн өвчин тусах магадлалтай байдаг.
Харин 1985 онд Америкын хэсэг бүлэг эрдэмтэд нүүрсэн эмийг ходоод гэдэсний өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх ач тустай болохыг олж илрүүлсэн байна.Өдрийн болон оройн хоолны өмнө 10 грамм нүүрсэн эмийг хэрэглээрэй Энэ зааврыг 2 өдөр туршаад үзээрэй Шартуулахгүй байх А.рхи,да.рс уусны маргааш нь шартах гэдэг том асуудал байдаг билээ.Эмийн сангуудаар шартуулахгүй байх эм, тан асуусан хүмүүс цөөнгүй байдаг нь нууц биш юм.Тэгвэл нүүрсэн эм хэрэглэсэн нөхцөлд маргааш нь шартана гэж айх хэрэггүй ажээ.Бөөрний үйл ажиллагааг дэмжих 2010 онд “Бөөрний дутагдалд орох,бөөрний өрөвслийг эмчлэх” гэсэн сэдвээр эрдэм шинжилгээний ажил хийсэн Саудын Арабын мэргэжил дээшлүүлэх багш нарын судалгаагаар бөөрний өрөвслийг нүүрсэн эм анагаах чадвартай болох нь тогтоогдсон байна.Бөөрөнд дутагдаж байдаг шим тэжээлийг нүүрсэн эм нь өөртөө агуулдаг аж.#copy.
3. Гол, усны дэргэд мөн зогсох суух нь ядаргааг тайлж, бодол санааг цэвэрлэдэг. 4. Ам цангаагүй байсан ч, цэвэр ус ууж бай. Энэ бол хамгийн сайн “анхны” эм бөгөөд савласан чихэрлэг, эсвэл давсархаг рашаан, ундаа бүү ууж бай. 
Эхнийх нь, элгийг чинь “идчихнэ”, харин нөгөөх нь судаснуудыг бөглөнө 5. Өдөр бүр ширээн дээр чинь, нараар тэтгэгдэж, нар шингэсэн тэжээллэг хүнсний ногоо дүүрэн байх ёстой. Үүнээс, хүрэн манжин шиг ашигтай ногоо дэлхий дээр байхгүй гэдгийг санаж яв. 6. Мах бага ид, бараг идэхгүй байсан ч болно. Бид араатан амьтад биш. 7. Хиам, шарсан төмс, жигнэмэг, амттангууд, консерв, дарсан зүйлс бол муу хоол. 
Махан хүнсээр цатгалдсан араатан залхууран мөлхөж, хөрвөөж байдаг, харин овъёос иддэг морь өдөржин ачлага уналгад ядрахгүй зүтгэж байдаг.8. Ямар ч зүйлийг бага багаар идэж байгаарай. 
Бага идэхийн тулд ус уудаг. Би 4-дөхийн оройноос 5 –дахын орой хүртэл долоо хоногт нэг өдөр юм иддэггүй. Мацаг маш сайн зүйл. Мацаг шиг эрүүл мэндийг тэтгэдэг, залуужуулдаг зүйл үгүй. 
Бие шувуу шиг хөнгөрч, зүрх хөгжин залуу хүнийх шиг болдог. Урт мацаг бүрээр би залуужиж буйгаа мэдэрдэг. 9. Нар зөвхөн чиний төлөө мандаж шингэж байдаг. нар мандахад ажлаа хийж, 
орой нь тархиа амрааж байх хэрэгтэй. Өдөр 30 минут унтахад цус, толгой нүүрийг сэргээдэг. Юм идсэний дараа унтах нь цус өтгөрүүлж, мөн судсанд муу. 10. Бага суу харин ханатал унт. 11. Аль болох задгай тэнгэр дор удаан байхыг хичээж байгаарай. Мөн сэрүүн орчинд амьдар. Хөл гараа дулаалж толгойгоо сэрүүн байлга. Халуун дулаан газар бие ялзардаг. 12. Ядарч сульдсан биеийг атга хатаасан өвсний хандаар эмчилж байх хэрэгтэй. 
Өвөлдөө үүнээс сайн эмчилгээ үгүй. 13. Өдөр бүр самар ид. Эсвэл нэг халбага самрын тосоор орлуулж болно. Тархинд маш сайн. 14. Хүмүүст сайн хандаж бай. 15. Чамд зориулагдсан зүйл өгөгднө. Өөрт байхгүй бусдын зүйлд бүү атаарх. 16. 
Мэргэ, зурхай зурлагад тэгтлээ бүү итгэ. Сэтгэл зүрхээ л ариун байлга. 17. Сэтгэл санаа сайнгүй байхад явган алхах сайн. Сэтгэл санааны эм бол мацаг, мөргөл, биеийн хүчний ажил байдаг. 18. Их хөдөл. Би нэг ч удаа амралтанд амарч үзээгүй. Бүтэн сайн өдөрч амарч хэвтдэггүй. Миний гар тархи хоёр сэлгэн ажиллаж байдаг. 
19. Хэт ашиг битгий хөөцөлд, өөртөө ашигтай байхад болно. 20. Хэтрүүлэн битгий ид. Өлсгөлөн араатан, цатгалан хүнээс илүү шаламгай байдаг. Атга хасарваань, аяга дарсаар хооллосон римийн легионерууд, 20 километр гүйн, тулааны талбарт ирж өдөржин тулалдах чадалтай байдаг байсан бол, римийн язгууртнуудын хэт идэлт, завхайрал, тансаглалаас Рим унасан түүхтэй юм. 21. Хоолны өмнө ч, хоолны дараа ч юм бүү уу. 22. Хүүхдээ эмнэлгээр явуулдаг байхгүйн тулд багаас нь газар шороон дээгүүр хөл нүцгэн гүйлгэ, наранд түлэгдэг, 
зөгий шоргоолжинд хазуулаг, халгайд түлэгдэг, хүйтэн горхинд орог, өргөст бутанд хатгуулаг энэ бүхэн хүүхдийг эрүүл, өлчир хүчтэй болгож өгдөг. 23. Хүнсний ногоог хутгаар хэрчихэд шинж чанараа алдаж байдаг. Би бүхлээр нь чанах юм уу, модон хавтгайгаар дарж жижиглэн бэлтгэж хэрэглэдэг. 
24. Дэлгүүрийн цай би хэрэглэдэггүй. Өвс ургамлын хандаар орлуулдаг. Кофе, цай, ундаа пиво зүрхэнд муу. 25. Та ядарсан бол амар. Харин хоолоо нэг төрлийн болго. Нэг өдөр зөвхөн нэг төрөл, дараагийн өдөр өөр нэг төрөл, гэх мэт долоо хоног идэж бай. Мөн өдөрт 2-3 лууван ид. 
Хүч чинь сэргэнэ. 26. Урт насалж залуугаараа байхыг хүсвэл нэг өдрийг алим самраар хооллох өдөр болго. 8 алим, 8 самар бэлдээд 2 цаг тутам нэг нэгээр нь хэрэглэ.27. Жимсний улиралд жимс ахиу хэрэглэ. Оддыг тэнгэрийн нүд гэдэг, харин жимс газрын нүд юм. 28. Өөрийгөө сэтгэл дотроо эрхлүүлж, мөн ганцаар аливааг бодох цаг гаргаж бай, юу сайн, юу мууг зүрх тань хэлж өгдөг. Хэзээ ч бүү уралд. 
Зүрх тань хайраар дүүрэн байхад айдас үгүй болдог. Үлгэр жишээ харагдахыг бүү хичээ. 29. Хамгийн хүчтэй эм бол эрүүл нойр. 
Гар доорх хоол хүнсээр эмчлэх нь 2 ургамлын ханд 1 х.х мөнх цэцэг болон булцуут цэцгийг 200 мл буцалсан усанд хийж хандална.30 минут хандлаад шүүнэ.Хандыг хүйтнээр нь уух ёстой. Илүү өндөр үр дүнд хүрэхийг хүсэж байгаа бол хоолноос хагас цагийн өмнө өдөрт 2 удаа хагас стаканаар ууна.Курс эмчилгээ 2 долоо хоног үргэлжилнэ.
Гурвалжин будаа Зөвхөн тарагтай,тэгээд өдөр болгон хэрэглэж байж л үр дүнгээ өгөх эмчилгээ.Гурвалжин будаагаа кофе бутлагчаар бутлаад гурил шиг нунтаглана.Нунтагласан будаагаа 200 мл тарганд хийнэ.Тарагтай будаагаа хонуулаад дараа өдөр нь өглөөний цай болгон уугаарай.Сүүтэй яншуй 800 г яншуйг урсгал усанд сайтар угааж жижиглэнэ.Сүүгээ хөөрүүл.Ногоогоо сүүнд далд ортол сүүгээ хийгээрэй.Гал дээр тавина,гэхдээ буцалгахгүй шүү.Өдөрт хэрэглэх тун:цаг тутамд 2 хоолны халбагаар.Хоормог Шөнө тавих тусгай бигнүүр бэлдэнэ.Танд хэрэгтэй зүйл гэвэл:даавуунд хоормогоо дэвтээгээрэй.Дараа нь хэвлий орчим тавина,зүүн талыг нь баримжаалаарай.
Тэр хэсгийг хүнсний гялгар уутаар боогоод дээрээс нь дулаахан ороолтоор бэгнэнэ.Орой болгон 4 долоо хоногийн турш эмчилгээг хийнэ.Лаврын навч Халуун саванд хийсэн 0,3 л халуун буцалсан усанд 10 ширхэг лаврын навч хийнэ.Хонуулсны дараа усыг хөргөнө.Хоолноос 30 минутын өмнө 50 гр-аар ууна.21 хоногт асуудлыг арилгах Нойр булчирхайн өвчлөл хүндэрсэн талдаа байвал илүү үр дүнтэй аргаар эмчилнэ. Чухам өдөр болгон оройн хоолны оронд дараах аргаар бэлдсэн каш идэхийг зөвлөж байна.Орц: 200 г шар будаа 2 л ус 300 г хулуу 1 х.х цөцгийн тос Бэлдэх арга:Савандаа цэвэршүүлсэн усаа хийгээд буцалгана.Шар будаагаа угаагаад буцалж байгаа усанд хийнэ.Шар будаагаа болтол нь буцалгана.Хулуугаа том ширхэгтэй үрүүлээр үрнэ.Будааны кашан дээрээ хийгээд нухаш болтол нь буцалгана.1 х.х тосоо хийж хайлуулна.Бэлэн боллоо.Өдрийн турш өөрийн идэж заншсан хоол ундаа хэрэглэнэ.Харин оройн хоолны оронд ямар нэгэн нэмэлтгүйгээр энэ кашийг идээрэй.
Үр дүнг нь та долоо хоногийн дараанаас мэдэрч эхэлнэ,таныг бүтэн курс эмчилгээ болгохыг зөвлөж байна.Нойр булчирхай тоглоом биш гэдгийг ямар ч эмч танд хэлнэ.Анхны шинж тэмдэг илрэнгүүт л яаралтай арга хэмжээ авч зохих эмчилгээг эхлүүлэх шаардлагатай.Шууд илэн далангүй хэлэхэд,хүмүүс өөрсдийнхөө эрүүл мэндэд огт анхаарал тавьдаггүй.Өвчин амьдралын тогтсон хэв маягийг эвдээд эхлэхээр л бид анхаарал хандуулдаг.Зарим тохиолдолд оройтсон ч байхыг үгүйсгэхгүй.Одооноос эхэлж өөртөө анхаарал тавь,дараа нь харамсах зүйл гарахгүй. Бас найз нартаа ч анхааруул!АНХААР:Ямар нэгэн эмчилгээ эхлүүлэхээс өмнө мэргэжлийн эмчийн зөвлөгөө зайлшгүй авсан байх ёстой!
ТАНД ТУСТАЙ Дараагийн зөвөлгөө Таны толгой яаж өвддөг вэ? ӨВДӨЛТӨӨСӨӨ ХАМААРААД ШАЛТГААН НЬ ӨӨР БАЙДАГ. Мөн сод нь бактерийг устгахгүй учир бага зэрэг уксус, бактерийн эсрэг үйлчилгээтэй эфирийн тос нэмж хортой бактериас салж болно. Хэрвээ та амны хөндийн ариун цэврийг сахихад хэрэг болох хямд, үр дүнтэй хэрэгсэл хайж байгаа бол хүнсний сод 
хамгийн сайн хэрэгсэл юм шүү. Үр дүн нь өөр байж болох ч аюулгүй учир ямар үр дүн гарах нь вэ гэж хэрэглэж үзэхэд буруу зүйл огт үгүй билээ.Толгой өвдөнө гэдэг нь нэг талаар хүний ажлын бүтээмжийг сорж, тамирдуулдаг зүйлийн нэг юм. Ийнхүү өвдөх нь олон шалтгаантай.Таны толгой үргэлж өвддөг байгаад, 
Толгой тэсэхийн аргагүй хүчтэй өвдөх үед аянга цохих мэт мэдрэмжийг тархинд өгдөг. Ийнхүү өвдөх нь ихэвчлэн 60 секунд орчим үргэлжилдэг байна. Тархины ямар нэгэн эмгэг, ачааллаас үүдэлтэй. Хэрвээ биеийн хүчний ажил хийсний дараа таны толгой ихээр өвддөг бол энэ нь тархины хавдар, эсвэл “аневризм”-ийн шинж тэмдэг байж болно. Хэрвээ таны толгой өвдөж, юм мартан, хий юм үзэж байгаа бол цус харвахын шинж тэмдэг юм.Толгой өвдөнө гэдэг нь нэг талаар хүний ажлын бүтээмжийг сорж, тамирдуулдаг зүйлийн нэг юм. Ийнхүү өвдөх нь олон шалтгаантай. зурган илэрцүүд:Тиймээс яаралтай арга хэмжээг авах хэрэгтэй. Хэрвээ толгой тань байнга хүчтэй хатгуулж өвддөг, тэрчлэн их хэмжээгээр өвчин намдаах эмийг ууж хэвшсэн бол яаралтай эмчид үзүүлэх хэрэгтэй. Хүүхэд байхдаа орсон осол эндэгдэлтэй холбоотой байж болно. Нас ахисантай холбогдуулан толгой эргэх, өвдөх нь цусны даралттай холбоотой.
Шүдний сойзоо усанд угаагаад хүнсний содонд дүрж оо маягаар хэрэглэнэ. Дараа нь сойзоо угааж амаа усаар зайлна. Дээрээс нь янз бүрийн эфирийн тос нэмэх нь үр дүнг нэмэгдүүлэх төдийгүй амны хөндий цэвэр, сайхан болсон мэт сэтгэгдэл төрүүлдэг. Мөн хүнсний сод дээрээ бага зэргийн давс, ганц дусал уксус нэмж халдваргүй байх нөхцөлийг нэмэгдүүлж болно. Хүнсний содын бусад давуу тал Хүнсний сод нь амны хөндийн хүчиллэг байдлыг саармагжуулах ба чухам энэ хүчиллэг байдал нь тэрхүү муухай үнэрийн эх үндэс юм. Мөн содыг амны хөндийн янз бүрийн жижиг шарх, ярыг эдгээхэд ашиглах ба усанд уусгаад амаа зайлах байдлаар хэрэглэнэ. Буйлны өвчин нь шүдний өнгөр, шүд хоорондын чулуунаас болж бий болдог. Хүнсний сод хэрэглэн эдгээрийг үгүй болгон буйлаа эрүүл байлгаж болно. Сод нь бага зэрэг ширхэгтэй учир шүдээ цэвэрлэхдээ болгоомжтой байх хэрэгтэй ба шүдний пааланг гэмтээж болзошгүй юм шүү.
Учир нь тэрхүү хөөс нь маханд байдаг олон төрлийн амин дэм уургийг өөртөө шингээгээд авчихсан байгаа гэсэн үг юм. Хэрэв хөөс хэт их байгаад сагаад байвал, бага зэрэг сонгино хийх эсвэл тогоон дээрээ модон хусуур, халбага тавихад хангалттай.Мөн хөөсний өнгийг ажиглаж байгаад, шүүж асгах, эсвэл хутгаж идэхээ шийдэж болно. Хөөсний өнгө цагаан байвал энэ нь уурагтай гэсэн үг, харин улаан байвал цус гэсэн үг байна шүү. Ингээд та бүхэндээ амттай хоол хийхэд туслах хэдхэн зөвлөгөөг хүргэе.-Хэрэв шөлний давс ихэдсэн бол цагаан будаа хийж болно.
ЯМАР ШИНЖ ТЭМДЭГ ИЛЭРДЭГ ВЭ? Цээж гашуун оргих,Цээжний араар өвдөх,Залгих үед цээжний араар өвдөх,Ханиалгах,Бөөлжих,Аюулхайд өвдөх.УЛААН ХООЛОЙН СӨРГӨӨ ӨВЧНӨӨР ЯАГААД ӨВЧИЛДӨГ ВЭ? Улаан хоолойн салст бүрхүүлийн хамгаалах тогтолцоо алдагдан, гэмтээх хүчин зүйлийн нөлөөгөөр улаан хоолойн доод хуниас дутуу хаагдах, сулрах нөхцөл бүрддэг.Тухайлбал, Биеийн хэвтээ байрлал, А.рхи, та.мхины хэрэглээ, Ивэрхий, Ж.ирэмслэлтийн сүүлийн 3 сар Эмийн нөлөө:улаан хоолойн хөдөлгөөн удаашруулагч эмийн бэлдмэл мөн улаан хоолойн үрэвслийг эмийн бэлдмэлүүд/үрэвслийн эсрэг бус эмүүд, бифосфанат агуулсан эм, зарим/Зарим хүнсний нэмэлт тэжээлүүд/Витамин С, Кали гэх мэт/ Дархлаа буурсан байх /Зарим архаг өвчний үед чихрийн шижин, бөөрний а.рхаг эмгэгүүд,-ийн халдвар авсан үед болон гормон эмчилгээ хийлгэж буй өвчтөнүүдэд/ Ха.в.дрын туяа эмчилгээ Холбогч эдийн өвчний үед /Склеродерм/ Харшлын шалтгаанаар өвчлөх магадлалтай.
Ө.ВЧ.ИН ХҮНДЭРСЭН ТОХИОЛДОЛД ЯМАР ШИНЖ ТЭМДЭГ ИЛРЭХ ВЭ? Улаан хоолойн нарийсал, Барретийн улаан хоолой,Цоорол,Цу.с алдалт,Аспирацийн шалтгаант хатгалгаа,Улаан хоолойн хо.рт ха.в.дар.УЛААН ХООЛОЙН ДООД ХУНИАСНЫ ХҮЧДЭЛ БУУРУУЛАХ ЗҮЙЛC:Даавар,Эм,Хоол хүнс,Булчингийн эдийг гэмтээгч ажилбар,Холбогч эдийн эмгэг.
ХЭРХЭН ОНОШЛОХ ВЭ?рН-метрийн шинжилгээ:Энэ хүрээнд Ходоод –улаан хоолойн сөргөө урсгалын тохиолдол, үргэлжлэх хугацаа,давтамжийг тодорхойлно.24-цагийн рН- метрийн шинжилгээнд рН 4.0-өөс багасч, хүчиллэг болох нь хоногт нэг цагаас удаан илрэх,нэг удаа илрэх сөргөө нь 5 минутаас удаан үргэлжлэх нь эмгэг сөргөөг илтгэнэ.Гистологийн шинжилгээ:Үрэвсэл ба эдийн,эсийн хувирлыг оношилно.
Дурангийн шинжилгээгээр улаан хоолойн сөргөөт үрэвслийн үе шатууд дараах байдлаар тодорхойлогддог.Улаан хоолойн сөргөөт үрэвслийн үе шатаас хамаарч эмийн эмчилгээ хийнэ.Рентген шинжилгээ:Улаан хоолойг шинжлэх үүднээс шохойн уусмалтай рентген шинжилгээг хийхийг зөвлөдөг.
ӨВЧНӨӨС ХЭРХЭН СЭРГИЙЛЭХ ВЭ?Биеийн жинг бууруулах,Хоол идсэнээс хойш 2 цагийн дараа хэвтэх,Хоолыг их хэмжээгээр хэрэглэхгүй байх,Шоколад,кофе,с.о.гт.уу.руулах ундаа хэрэглэхгүй байх,Хүчиллэг ундаа жүүс хэрэглэхгүй байх,Та.м.хины хэрэглээг бууруулах,Бариу хувцас өмсөхгүй байх,Эмийн хэрэглээг зохицуулах,Шаардлагатай тохиолдолд эмчийн хяналтад орох хэрэгтэй.
АНХААР: Эдгээр нүдний дусаагуурыг бүү хэрэглээрэй! Нүдний эмч дараах тайлбарыг өглөө!!! Монголчууд минь, Сүүлийн үед фэйсбүүкээр доорх нүдний дусаалгуудыг нүдний бүх төрлийн өвчнийг амархан арилгачихна гээд маш хү.чтэй сурталчилж байгааг анзаараад л байгаа байх, миний зарим үйлчлүүлэгч нар ч авчихсан дусааж байгаа, нүдний мах минь хайлдаггүй яах вэ? гээд зогсож байна лээ. Бас дахиад ч нэлээд хэдэн ийм дусаалгууд сүрталчлагдаад зарагдаж бгаа.
хөх болон өндгөвчний хорт хавдар, үргүйдэл, хүүхдийн хөгжлийн хоцрогдол зэрэгт нөлөөлж байгааг эрдэмтэд аль хэдийн баталсан байдаг. Ийм сав суулга үйлвэрлэхийг хориглосон байдаг ч хэрэгжихгүй байгаа нь харамсалтай. Хөнгөн цагаан – Монголчуудын эртнээс хэрэглэж ирсэн сав суулганы нэг бол хөнгөн цагаан. Хүний биед тодорхой хэмжээний хөнгөн цагааны нэгдэл байдаг боловч хэмжээнээсээ хэтрэх юм бол тархи мэдрэлийн систем гэмтэх буюу “альцгеймер” өвчин тусах, бие мэдээгүй болох зэрэг шинж тэмдэг илэрдэг байна. Ялангуяа хөнгөн цагаан хэрэгсэлд халуун хоол цай хийх нь тохиромжгүй байдаг аж. 
Керамик – Керамик бүрхүүлтэй хоолны хэрэгслүүд аюулгүй мэт санагддаг. Гэхдээ анхаарах зүйл бас бий. 100 хувь керамик нь хоол хийхэд зориулагдсан бөгөөд ямар нэг хор хөнөөлгүй. Гэвч хүнд, үнэтэй байдаг. Тиймээс керамик бүрхүүлтэй хөнгөн, хямд үнэтэй тогоог хэрэглээнд нэвтрүүлээд удаж байгаа. Энэ төрлийн тогоо нь хэрэглэж эхэлснээс хэдэн сарын дараа өнгөн бүрхүүл нь хуулардаг. Улмаар бүрхүүлд нь агуулагддаг кадми, бал, хөнгөн цагаан, тугалга зэрэг бодисууд нь хоолонд шингэж, гэдэс хэвлийгээр өвдөх, толгой өвдөх, үргүйдэл үүсэх зэрэг асуудал дагуулдаг. Тиймээс керамик бүрхүүлтэй тогоог хэрэглэхгүй байхыг зөвлөж байна. Ямар тогоо аюулгүй вэ? Ширмэн болон Ган сав суулга- Хоолны төмөр 
хэрэгслүүд нь жигд халдаг, наалддаггүй, эдэлгээ сайтай, хоолонд ямар нэгэн хортой бодисыг шингээдэггүй. Мөн хүний биед хэрэгтэй төмрийн хэмжээг ихэсгэдэг тул айх зүйлгүүгээр хэрэглэж болно. Шилэн сав суулга- Орчин үед гал тогоонд хүч түрэн орж байгаа нэг зүйл бол шилэн сав суулга . Шил нь өөрөө байгалийн материал учраас ямар нэгэн хорт бодис агуулдаггүй. Тиймээс та санаа зоволтгүй хэрэглэж болно. 
МҮЭХ: ИРГЭДИЙН ЦАЛИН, ТЭТГЭВРИЙГ ЯАРАЛТАЙ НЭМЭГДҮҮЛЭХ ХЭРЭГТЭЙ Дэмжиж байвал 1 гэж бичээд ШЕЙР!!! МҮЭХ-ноос Засгийн газрын тогтоолтой холбоотойгоор үйлдвэрчний эвлэлийн холбоод мэдээлэл хийлээ. МҮЭ-ийн Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын бодлого төлөвлөлтийн газрын дарга М.НЯМДАВАА: “Төсөв зардлыг хэмнэх, орон тооны давхардлыг арилгах, цалин хөлсийг нэмэгдүүлэхгүй байх Засгийн газрын тогтоол гарсан. 
Энэ нь төрийн захиргааны албан тушаалтанд хамааралтай гэсэн. Гэтэл энэ нь төрийн үйлчилгээний ажилтан, багш нарт үйлчилж байгаа тул энэ тогтоолыг дэмжихгүй байна. Цар тахалтай холбогдуулан өргөн хэрэглээний 
барааны үнэ нэмэгдэж, иргэдийн худалдан авах чадвар буурч байна. Тиймээс Засгийн газар шатахуун, өргөн хэрэглээний барааны үнийн өсөлттэй холбоотой цалин, тэтгэврийг нэмэх шаардлагатай байна” гэлээ. Г.Өнөрбаяр: Таван жилийн дунджаар тэтгэвэр тогтоосноор нэг хүний тэтгэвэр 15 мянган төгрөгөөр нэмэгдэнэ УИХ-ын чуулганы 
хуралдаанаар Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцэж байна. Өчигдөр тус хуулийн төслийг НББ-ны байнгын хороо хэлэлцээд хэлэлцэхийг дэмжсэн билээ. Хуулийн төслийг УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж нарын гишүүд өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард өргөн барьсан юм. Хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбоотойгоор гишүүд асуулт асууж, хариулт авлаа.УИХ-ын гишүүн Ж.Сүхбаатар: Энэ асуудлыг шийдсэнээр хэдэн төгрөгийн зардал гарах вэ. Иргэдийн санал хүсэлтийг авсан уу. Нэмэлт зардлуудаа хасаад тэтгэврээ нэмэгдүүлэх шаардлага байна. Энэ тал дээр байнгын хороо ямар байр суурьтай байна вэ.ХНХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Г.Өнөрбаяр: Манай яамнаас Нийгмийн 
даатгалын багц хуулийн төслийг өргөн барьсан. Хуулийн төсөлд таны ярьсан зүйлийг бүгдийг нь тусгаж оруулсан. Жилд 30 мянга орчим хүн тэтгэвэр тогтоолгож байгаа. Үүний 70 орчим хувь нь тэтгэврийн доод хэмжээгээр тэтгэврээ тогтоолгодог. Үлдэж байгаа хүмүүсийн цөөн хувь дээр энэ дараалсан таван жил гэдэг асуудал яригдана УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: Долоон жилийн 
хугацаанд хүмүүс ажлаа сольдог, завсарддаг асуудал байдаг. Тиймээс долоон жилийн дунджаар тэтгэвэр тогтоолгох нь иргэдэд маш их хохиролтой. 2022 оны төсөв дээр 10 гаруй тэрбум төгрөгийн хөрөнгө шаардагдана.УИХ-ын гишүүн Г.Амартүвшин: Засгийн газрын өргөн барьсан хуультайгаа хамт хэлэлцээд явж болдоггүй юм уу. Сүүлийн таван жил өндөр цалин авсан хүмүүс илүү 
хожоод, бусад ахмадуудад ямар ч ялгаагүй юм биш үү. Энэ хуулийг баталснаар ямар хэмжээний санхүүжилт шаардлагатай вэ. 2022 оны төсвөө баталчихсан. Санхүүжилтээ яаж шийдэх юм бэ? УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: 
МАН-ын бүлэг энэ хуулийг хэлэлцэхийг дэмжчихээд багц хуультай хамт хэлэлцье гэдэг санал тавьсан. Гэхдээ энэ хууль бол ирээдүйд тэтгэвэрт гарах хүмүүсийн тэтгэврийг тогтоохдоо таван жилээр тооцно гэж байгаа. Эрт тэтгэвэрт гарсан хүмүүсийн асуудал тусдаа асуудал. Энэ хуулийг баталбал бид олон ахмадынхаа тэтгэврийг 500 мянга болгох боломж бүрдэх юм. УИХ-ын гишүүн Б.Чойжилсүрэн: 2016-2021 онуудад улсын төсвөөс тэтгэврийн санд хэдэн төгрөг шилжүүлсэн бэ. НДШ-ийг 20-иос 25 хувь болгох, тэтгэврийн дунджийг 7 жилээр тооцох гэдэг асуудлыг би Сангийн сайд байхдаа батлуулж байсан. Тэтгэврийн санд ямар хэмжээний 
нэмэлт дарамт ирэх вэ? Тэтгэврийн сангийн орлого зарлага улсын нэгдсэн төсөвт тооцогдож явдаг. Ирэх оныхоо төсвийг баталчихсан. Жил бүхэн 120 орчим тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэнэ. Ингэснээр НДС-д жил бүхэн улсын төсвөөс 800 орчим тэрбум төгрөгийн татаас өгнө. Ард түмэнд 
таалагдаж гоё юм ярьж болно. Гэхдээ байгаа юмаа тараадаг, хуримтлуулдаг юмгүй байх нь зөв үү.УИХ-ын гишүүнБ.Пүрэвдорж: 2021 онд 35 мянган тэтгэвэрт гарсан. Үүний 70 хувь нь хувь тэнцүүлсэн болон бүрэн тэтгэврийн доод хэмжээгээр тэтгэвэр тогтоолгосон. Жилд дөрөвхөн тэрбум төгрөг хэмнэхийн төлөө ахмадуудынхаа эрх 
ашгийг хохироох ёсгүй байсан юм. Энэ шийдвэр төрд иргэдийн итгэх итгэлийг алдагдуулсан.ХНХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Г.Өнөрбаяр: 2016 онд улсын төсвөөс 494, 2017 онд 570.3, 2018 онд 609.8, 2019 онд 605.5, 2020 онд 400, 2021 онд 603.5 
бол бүр ч илүү үр нөлөөтэй. Тэжээллэг бас эрүүл өглөөний цай. Найрлагандаа олон төрлийн эрдэс бодис болон витамин агуулсан учир үс болон арьс арчилгаанд давхар эерэг нөлөө үзүүлнэ.
Түүнчлэн бодисын солилцоог тогтворжуулж, дархлааны системийг хүчирхэг болгодог. Мөн бие дэх хэрэггүй бодисыг гадагшлуулж, ходоод гэдсийг цэвэрлэнэ. Хамгийн чухал үзүүлэх
Энэ нь төрийн захиргааны албан тушаалтанд хамааралтай гэсэн. Гэтэл энэ нь төрийн үйлчилгээний ажилтан, багш нарт үйлчилж байгаа тул энэ тогтоолыг дэмжихгүй байна. Цар тахалтай холбогдуулан өргөн хэрэглээний барааны үнэ нэмэгдэж, иргэдийн худалдан авах чадвар буурч байна. Тиймээс Засгийн газар шатахуун, өргөн хэрэглээний барааны үнийн өсөлттэй холбоотой цалин, тэтгэврийг нэмэх шаардлагатай байна” гэлээ.
хүйтэн усыг шууд хэрэглэж байгаа нь хаван үүсгэх зонхилох шалтгааны нэг болж байна. Их хэмжээний хүйтэн ус нь хүний биеийн галын илчийг багасган доройтуулж бүх биед сарнисан хаван үүсгээд зогсохгүй, ходоод, бөөрний үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж олон төрлийн өвчнийг үүсгэж байна. Иймд та галын илчээ дарангуйлахгүйн тулд усыг буцалгаж, халуун бүлээнээр нь хэргэлэхийг зөвлөж байна. Нэг удаагийн хооллолтын хоол, ундны харьцаа нь 1/3 нь шингэн уух зүйл, 2/3 бүхэл хоол байна. Ялангуяа 30 наснаас эхлэж хүний биеийн галын илч аажмаар доройтдог гэдгийг анхаараарай Эх сурвалж: “Одонцэцэг эмчийн зөвлөгөө” номоос. 
Усыг хэтрүүлэн ууж болохгүй. Усыг хэтрүүлэн ууснаар хүний биеийн галын илч, тэр дундаа ходоодны галын илчийг доройтуулж, цаашлаад цус, мах, өөх, яс, чөмөг, дусал, баас, шээс, хөлсний галын илчийг доройтуулна. Үүний улмаас тунгалаг цөвийн боловсролтын үйл ажиллагаа алдагдаж, олон өвчний эх суурь, ялангуяа хаван зэрэг өвчний анхдагч шалтгаан болно. Хаван өвчнийг үүсгэх олон нөхцөлүүдийн дотроос сүүлийн үед хүмүүс “биеэ цэвэршүүлж байна”, “өтгөнөө гаргаж турна” хэмээгээд өдөрт олон литр ус тэр дундаа цэвэршүүлж савласан хүйтэн усыг шууд хэрэглэж байгаа нь хаван үүсгэх зонхилох шалтгааны нэг болж байна. Их хэмжээний хүйтэн ус нь хүний биеийн галын илчийг багасган доройтуулж бүх биед сарнисан хаван үүсгээд зогсохгүй, ходоод, бөөрний үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж олон төрлийн өвчнийг үүсгэж байна. Иймд та галын илчээ дарангуйлахгүйн тулд усыг буцалгаж, халуун бүлээнээр нь хэргэлэхийг зөвлөж байна. Нэг удаагийн хооллолтын хоол, ундны харьцаа нь 1/3 нь шингэн уух зүйл, 2/3 бүхэл хоол байна. Ялангуяа 30 наснаас эхлэж хүний биеийн галын илч аажмаар доройтдог гэдгийг анхаараарай Эх сурвалж: “Одонцэцэг эмчийн зөвлөгөө” номоос. 
Адаглаад үр хүүхдүүд маань чихэр хийх чадварт сурсан. Хүнсний технологийг ойлгож мэднэ гэдэг бас л нэг эрдэм шүү дээ. Баяр, наадам болохоор тавгийн чихрээ өөрсдөө хийчихнэ. Хэмнэлт, давуу тал их. Хажуу хөршийнхөө тавгийн чихрийг ч дүүргэчихнэ. Бас бэлэг болгоод гар цайлчихна. Зарим айл руу ороход миний хийсэн чихэр тавган дээр нь алаглаад байж байдаг. Энэ нь надад их сайхан санагдаж, сэтгэл дүүргэдэг юм. Сурсан эрдэм гэдэг хүний насан туршийн баялаг” гэлээ. МИНИЙ ЧИХЭР 
ХИЙХ ТЕХНОЛОГИЙН ТУХАЙД: Би аарц, бал бурам, арвайг чихэртээ орц болгон ашигладаг. Энэ нь эрүүл, байгалийн болон малын гаралтай бүтээгдэхүүнүүд юм. Ямар нэг химийн найрлага оруулахгүй байх нь давуу байдал маань мөн. Олон жил хүнсний үйлдвэрт ажилласан учраас технологи ашиглан яг стандартын дагуу хийнэ. Тэгэхгүй нүдэн баримжаа таамгаар хийвэл солонгорсон, өөр өөр амттай болчихно. Тамарагийн чихэрний амт байна гэдгийг мэдүүлэхийн тулд нэг л амтаараа байх ёстой. Ингэхийн тулд орц, жор болгон маань томьёолсон хэмжээтэй байдаг. Ямартай ч чихрээ хийе гэж зүтгээд түүхий эдээ цуглуулсан. Бүх орц маань үнэд орсон байна лээ. Зарим нэг нь тасарсан учраас орлуулахад зарлага их гаргаж байгаа. 
Тийм болохоор одоогоор өөртөө ашиг хүртээхгүй байгаа. Надаас яагаад заавал гоё өнгийн, онцгой үнэртэй чихэр хийж болоогүй юм бэ гэж асуувал хүнд хоргүй байхыг тулд дээрх органик түүхий эдийг ашигладаг гэж хэлнэ. Ааруулан чихрээ хийж байгаад нэг хэсэг завсардаж, сүүлийн хэд хоногоос энэ бизнесээ эрчимтэй эхлүүлж байгаа Х.Тамара ирээдүйнхээ талаар “Цаашид улам өргөжүүлж, бусад аймаг, хот руу түгээх зорилготой байгаа. Хүүхдүүдийнхээ бэлэглэсэн байрандаа техник, хэрэгсэл авна. Монгол улсдаа өөрийн хийсэн чихрээ “Сармай дээлт” чихэр шигээ таниулах зорилготой байгаа” хэмээв. Тэрбээр залуус гэлгүй бүх насныханд “Хийе гэсэн хүнд арга олддог, хийхгүй гэсэн хүнд шалтаг мундахгүй” гэдэг үгийг эл ярианыхаа төгсгөлд хэлж байлаа. 
МҮЭХ: ИРГЭДИЙН ЦАЛИН, ТЭТГЭВРИЙГ ЯАРАЛТАЙ НЭМЭГДҮҮЛЭХ ХЭРЭГТЭЙ Дэмжиж байвал 1 гэж бичээд ШЕЙР!!! МҮЭХ-ноос Засгийн газрын тогтоолтой холбоотойгоор үйлдвэрчний эвлэлийн холбоод мэдээлэл хийлээ.МҮЭ-ийн Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын бодлого төлөвлөлтийн газрын дарга М.НЯМДАВАА: “Төсөв зардлыг хэмнэх, орон тооны давхардлыг арилгах, цалин хөлсийг нэмэгдүүлэхгүй байх Засгийн газрын тогтоол гарсан. 
Энэ нь төрийн захиргааны албан тушаалтанд хамааралтай гэсэн. Гэтэл энэ нь төрийн үйлчилгээний ажилтан, багш нарт үйлчилж байгаа тул энэ тогтоолыг дэмжихгүй байна. Цар тахалтай холбогдуулан өргөн хэрэглээний барааны үнэ нэмэгдэж, иргэдийн худалдан авах чадвар буурч байна. Тиймээс Засгийн газар шатахуун, өргөн хэрэглээний барааны үнийн өсөлттэй холбоотой цалин, тэтгэврийг нэмэх шаардлагатай байна” гэлээ. 
Г.Өнөрбаяр: Таван жилийн дунджаар тэтгэвэр тогтоосноор нэг хүний тэтгэвэр 15 мянган төгрөгөөр нэмэгдэнэ УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцэж байна. Өчигдөр тус хуулийн төслийг НББ-ны байнгын хороо хэлэлцээд хэлэлцэхийг дэмжсэн билээ. Хуулийн төслийг УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж нарын гишүүд өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард өргөн барьсан юм. Хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбоотойгоор гишүүд асуулт асууж, хариулт авлаа.УИХ-ын гишүүн Ж.Сүхбаатар: Энэ асуудлыг шийдсэнээр 
хэдэн төгрөгийн зардал гарах вэ. Иргэдийн санал хүсэлтийг авсан уу. Нэмэлт зардлуудаа хасаад тэтгэврээ нэмэгдүүлэх шаардлага байна. Энэ тал дээр байнгын хороо ямар байр суурьтай байна вэ.ХНХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Г.Өнөрбаяр: Манай яамнаас Нийгмийн даатгалын багц хуулийн төслийг өргөн барьсан. Хуулийн төсөлд таны ярьсан зүйлийг бүгдийг нь тусгаж оруулсан. Жилд 30 мянга орчим хүн тэтгэвэр тогтоолгож байгаа. Үүний 70 орчим хувь нь тэтгэврийн доод хэмжээгээр тэтгэврээ тогтоолгодог. Үлдэж байгаа хүмүүсийн цөөн хувь дээр энэ дараалсан таван жил гэдэг асуудал яригдана 
УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: Долоон жилийн хугацаанд хүмүүс ажлаа сольдог, завсарддаг асуудал байдаг. Тиймээс долоон жилийн дунджаар тэтгэвэр тогтоолгох нь иргэдэд маш их хохиролтой. 2022 оны төсөв дээр 10 гаруй тэрбум төгрөгийн хөрөнгө шаардагдана.УИХ-ын гишүүн Г.Амартүвшин: Засгийн газрын өргөн барьсан хуультайгаа хамт хэлэлцээд явж болдоггүй юм уу. Сүүлийн таван жил өндөр цалин авсан хүмүүс илүү хожоод, бусад ахмадуудад ямар ч ялгаагүй юм биш үү. Энэ хуулийг баталснаар ямар хэмжээний санхүүжилт шаардлагатай вэ. 
2022 оны төсвөө баталчихсан. Санхүүжилтээ яаж шийдэх юм бэ?УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: МАН-ын бүлэг энэ хуулийг хэлэлцэхийг дэмжчихээд багц хуультай хамт хэлэлцье гэдэг санал тавьсан. Гэхдээ энэ хууль бол ирээдүйд тэтгэвэрт гарах хүмүүсийн тэтгэврийг тогтоохдоо таван жилээр тооцно гэж байгаа. Эрт тэтгэвэрт гарсан хүмүүсийн асуудал тусдаа асуудал. Энэ хуулийг баталбал бид олон ахмадынхаа тэтгэврийг 500 мянга болгох боломж бүрдэх юм. 
УИХ-ын гишүүн Б.Чойжилсүрэн: 2016-2021 онуудад улсын төсвөөс тэтгэврийн санд хэдэн төгрөг шилжүүлсэн бэ. НДШ-ийг 20-иос 25 хувь болгох, тэтгэврийн дунджийг 7 жилээр тооцох гэдэг асуудлыг би Сангийн сайд байхдаа батлуулж байсан. Тэтгэврийн санд ямар хэмжээний нэмэлт дарамт ирэх вэ?Тэтгэврийн сангийн орлого зарлага улсын нэгдсэн төсөвт тооцогдож явдаг. 
Ирэх оныхоо төсвийг баталчихсан. Жил бүхэн 120 орчим тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэнэ. Ингэснээр НДС-д жил бүхэн улсын төсвөөс 800 орчим тэрбум төгрөгийн татаас өгнө. Ард түмэнд таалагдаж гоё юм ярьж болно. Гэхдээ байгаа юмаа тараадаг, хуримтлуулдаг юмгүй байх нь зөв үү.УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: 2021 онд 35 мянган тэтгэвэрт гарсан. Үүний 70 хувь нь хувь тэнцүүлсэн болон бүрэн тэтгэврийн доод хэмжээгээр тэтгэвэр тогтоолгосон. Жилд дөрөвхөн тэрбум төгрөг хэмнэхийн төлөө ахмадуудынхаа эрх ашгийг хохироох ёсгүй байсан юм. Энэ шийдвэр төрд иргэдийн итгэх итгэлийг алдагдуулсан. 
ХНХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Г.Өнөрбаяр: 2016 онд улсын төсвөөс 494, 2017 онд 570.3, 2018 онд 609.8, 2019 онд 605.5, 2020 онд 400, 2021 онд 603.5 тэрбум төгрөгийг НДС-д татаас болгож өгч байгаа. 2022 онд улсын төсвөөс 459.8 тэрбум төгрөг өгнө. Долоон жилийг таван жил болгосноор тэтгэвэр огцом нэмэгдэх юм шиг буруу ойлголт өгч болохгүй. Нэг хүний тэтгэвэр 15 мянган төгрөгөөр нэмэгдэнэ. 
Каротин, аскорбины хүчлээр маш баялаг, флаваноид, инулиныг агуулсан байдаг. Ургах орчин: Ойн зах, гол горхины эрэг хөндий, чийглэг ойн чөлөөнд ургадаг. Хэрэглээ: Эмийн ургамлын ном сударт цөс хөөх, халуун бууруулах, ходоодны шарх зэрэгт ууж хэрэглэнэ гэж тэмдэглэсэн байдаг. 
Үгжирч идээлсэн яр шарх болон хатигыг анагаахдаа сайн. This image has an empty alt attribute; its file name is 1-40-1024×546.png Тайжийн жинс Монгол нэр: Өргөн навчит Тайжийн жинс Латин нэр: Echinops latifolius Tausch Орон нутгийн нэр: Хонгорзул, морины уруул, адууны уруул, лам тархи, зараа уул, ул өвс гэж нэрлэдэг. Хүмүүс ихэвчлэн адуун уруул гэнэ. Үндэслэг иштэй олон наст өвс юм. Үндсэн шинж: Толгойрхуу хэлбэрийн 4-6 см голчтой хөх цэнхэр өнгөтэй баг цэцэг үүсгэнэ. Иш нь 30-75 см өндөр, эгц босоо, ширэлдсэн үсэрсэг. Навч энгийн, 20 см хүртэл урт, 10 см хүртэл өргөнтэй. Сагст бөмбөлөг голдочоороо 4-6 см бөгөөд ганц цэцэгт сагс нь 2 см орчим урт иржгэр хатуу хялгасанцараар хучигдмал. Үрцэг жимс нь 5-7 мм. This image has an empty alt attribute; its file name is 1-40-1024×546.png Цэцэглэж үрлэх хугацаа: 7, 8 сар Ургах орчин, нөхцөл: Ойт хээрийн бүслүүр, хээрийн бүсэд уулын чулуурхаг, хайргархаг хажуу, бэл хормой хадархаг газар ургана. Тархац: Их Эмийн түүхий эд: Үндэс Химийн найрлага: Үндсэнд нь алкалоид (echinopsine) агуулагдана. This image has an empty alt attribute; its file name is 1-40-1024×546.png Хэрэглээ: Уушигны үрэвсэл, цус алдалт, хөхний хавдар, арьсны өвчин, хоол боловсруулах замын өвчний үед өргөн хэрэглэдэг. Орчин үед анагаах ухаанд эхинопсин (Echinopsine) алкалоидыг булчингийн ба захын мэдрэлийн саажилт, гуурсан хоолойн багтраа өвчин, зүрхний шигдээс, даралт ихсэх үед хэрэглэхийг хатуу хориглодог. Жамъянмядаг Монгол нэр: Азийн Жамъянмядаг 
(Нутгийн хүмүүс шар удвал гэдэг) Латин нэр: Trollius asiaticus This image has an empty alt attribute; its file name is 1-40-1024×546.png Үндэслэг иштэй олон наст ургамал. Үндсэн шинж: Иш нь 20-70 см өндөр. Үндэс орчмын навчис урт бариултай, илтэс нь таван өнцөгт маягтай. Хурц улбар шар цэцэг нь голчоороо 3-4 см орчим ганц хоёроороо гарсан урт шилбэн дээр оршино. Цэцэглэж үрлэх хугацаа. 6-7, 7-8 сар This image has an empty alt attribute; its file name is 1-40-1024×546.png Ургах орчин нөхцөл: Уулын хээр, ойт хээрийн бүслүүрт шинэсэн ой, хусан ой, тэдгээрийн зах, татмын ой, сөөгөн ширэнгэ, өндөр уулын нугад ургана. Тархац: Маш их Эмийн түүхий эд: Цэцэг This image has an empty alt attribute; its file name is 1-40-1024×546.png Химийн найрлага: Цэцэг нь алкалоид, флаваноид, кумарин, эфирийн тос, 
органик хүчил, нүүрс ус, танин, давирхай, олон төрлийн терпеноид агуулна. Хэрэглээ: Уламжлалт анагаах ухаанд цус хямарсан, цээжээр хатгах зэрэг аливаа хатгааг эмчлэхэд тустай. Шимтэглэй Монгол нэр: Нугын шимтэглэй (Нутгийн хүмүүс мягмансанжаа гэдэг.) This image has an empty alt attribute; its file name is 1-40-1024×546.png Латин нэр: Geranium pratense Нугын шимтэглэй олон наст өвслөг ургамал. Үндсэн шинж: Дээсэрхүү сахлаг үндэстэй, хүрэн хальсаар хучигдмал том үндэслэг иштэй. Иш 30-80 см өндөр, урт богино налчгар юмуу сэрэвгэр, эсвэл уруугаа ташсан үсэнцэртэй. Цэцгийн шилбэ урт биш, хос цэцэгтэй, шүүсэвчит үсэрхэг, тэд бүгд нийлээд оройн бамбайрхуу багцаг үүсгэнэ. 
Дэлбэ нь 15-20 мм урт, хөхөвтөр нил ягаан, дугаригдуу оройтой. Цэцэглэж үрлэх хугацаа: 7, 7-8 сар Ургах орчин нөхцөл: Ойт хээрийн бүслүүрт шинэсэн ой, хусан төгөл, ойн нуга ба зах, сөөгөн ширэнгэнд ургана. This image has an empty alt attribute; its file name is 1-40-1024×546.png Тархац: Их Эмийн түүхий эд: Газрын дээд хэсэг, цэцэг Химийн найрлага: Полифенолт нэгдэл 21%, үндэс нь 19-34% навч нь 12-20% танин агуулна. Хэрэглээ: Уламжлалт анагаах ухаанд нүдний өвчин, нүдний харааг сайжруулах, хорхойн өвчин, хөлрөх, уушигны хатгаа, хавиргаар хатгах, шээс алдах, шар ус буусан, хавдсанд тустай. Шархны шар Монгол нэр: Гүргэм шар намуу (нутгийн хүмүүс шархны шар, хурган засаа, намуу гэдэг) Үндэслэг иштэй, сийрэг бутаар ургадаг олон наст ургамал. This image has an empty alt attribute; its file name is 1-40-1024×546.png Латин нэр: Papaver croceum Үндсэн шинж: Иш 15-40 см өндөр улбар юм уу бараан хүрэн, 
эрт хагдрамтгай. This image has an empty alt attribute; its file name is 1-40-1024×546.png Онцлог нь бүдүүн иштэй, захаараа олон хурц шүдлэгтэй, том цагаан дэлбээтэй цомирлогийн голдоо балчир хүүхдийн зулай адил зөөлөн бүлээн хүрэн толгойтой байдаг байна. Манай улсын Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулсаар маш ховор тархан ургадаг. Энэ ургамалд эм, эр бэлэг хамтдаа байрладаг. Хэзээ ч нэгээрээ ургадаггүй, дандаа хосоороо ургадаг учраас ариун хайрын бэлгэдэл ч гэж нэрлэдэг. Хоорондоо үүд хойморын зайтай ургадаг. Үүний нууц нь одоог болтол тайлагдаагүй байна. Вансэмбэрүү цэцгийг Монголчууд уулын орой дээр ургадаг учраас тэнгэрийн задын цэцэг хэмээн сүслэн шүтэх нь бий. 
Эрж хайсан хүн бүрт үзэгддэггүй, үзэгдэх хүндээ л үзэгддэг гэх яриа ч байдаг. Аз жаргал авчирдаг гэгддэг вансэмбэрүү цэцэг нь хүмүүс бидний буруутай үйл ажиллагаанаас болоод ихээхэн ховордсон байна. This image has an empty alt attribute; its file name is 1-40-1024×546.png Ургах орчин: Өндөр уулын бүслүүрт таг, цармын асга, нураг, байц, хайргархаг хажуу, чийглэг нугад ургана. Хэрэглээ: Хүний биед ихээхэн сайн төдийгүй хорт хавдар, уушгины өвчин, ханиад томууны эм бэлтгэхэд хэрэглэн түүсээр байгаад ховордож Монголын Улаан номд орсон байна. Ягаан цээнэ Монгол нэр: Ягаан цээнэ (Согоон сав) Латин нэр: Paeonia anomala This image has an empty alt attribute; its file name is 1-40-1024×546.png 60-80см өндөр иштэй, гуравласан цуулбар навч, том ягаан цэцэгтэй олон наст өвслөг ургамал. 
Монгол орны Хангай, Хэнтийн уулархаг нутгийн шинэс, хусан холимог ойн зах, цоорхойгоор ургадаг. Хэрэглэх эрхтэн: Үндэс, иш, навч Хэрэглээ: Уушигны халуун болон, ясны бороололт хурдасгах, оюуны болон биеийн хүчний ажиллах чадвар, орчиндоо дасан цохицох чадвар дээшлүүлэх, хордлого тайлах, насны доройтол, сульдаа, цусны даралт буурах, яс бэртэх, үрэвсэл намдаахад хэрэглэнэ. Ягаан цээнийг умайн улайлт, саажилт, унадаг өвчин, гар хөл чичрэх, нойргүйдэл, тархинд цус харвах, шээс задгайрах, түрүү булчирхай, уушигны үрэвсэл, ходоодны шархлаа, цус өтгөрөлт, ой тогтоолт, бамбай булчирхайд мөн цагаан юм, шамбарам /угааж шавшина/, бөөр, сав, өндгөвч, усан хаван, биеийн юм саатах, ууц нуруугаар өвдөхөд хэрэглэнэ. This image has an empty alt attribute; its file name is 1-40-1024×546.png Жавхаалаг 
башир буюу юмдүүжин Монгол нэр: Жавхаалаг башир, (нутгийн хүмүүс юмдүүжин гэж нэрлэдэг) Латин нэр: Dianthus superbuus Алаг башир, Жавхаалаг башир нь эмийн гоц ач холбогдолтой ургамал юм. Флавоноид, сапонин, алкалоид, С аминдэм, кумарин агуулсан байдаг. Эмэгтэйчүүдийн өвчинд тустай. Нярайлсны дараа эхэс шавхарга гадагшлуулах, эндсэн хүүхдийг гаргах, шээс хаагдах, шээсний сүвийн халуун үрэвсэл, өндгөвчний цэврүү, цустай шээх, шээсний сүвэнд чулуу үүсэх, хаван, биений юм хаагдах, хорт хавдар, нүдэнд цагаа унах, шулуун гэдэсний хорт хавдар зэрэг өвчнийг засахад сайн. Аргаль, янгир зэрэг шархадсан ан амьтад Башир цэцгийг ихээр идэж хооллон цусаа тогтоодог болохыг анчид ажиглаж мэджээ. This image has an empty alt attribute; its file name is 1-40-1024×546.png Алаг башир Монгол нэр: Алаг башир Латин нэр: Dianthus versicolor Tаних шинж: 20-50 см өндөр олон наст өвслөг ургамал. Иш хэд хэдээрээ буюу олноороо нэг дороосоо гарсан. Yндэс бvдvvн, олон толгойтой. Навчис шугаман-юлдэрхvv, хавтгай. Цэцгийн дээд тал 
улаан буюу улаавтар ягаан, доод гадаргуу нь ногоовтор, дэлбээ нь бvтэн, зөвхөн захаараа шvдлэг. Салааны ишний оройд нижээд цэцэгтэй. Цэцгийн гадна талын хайрс шөвөг адил шовх vзvvртэй. Хүмүүс юмдүүжин цэцэгтэй их андуурдаг бөгөөд нэг овгийн өөр зүйлийн ургамалууд юм. Ач холбогдол: Цус алдалтын үед цус тогтоох ач холбогдолтой. Эмийн гоц ашигт ургамал бөгөөд газар дээрхи хэсэгт флаванойд, сапонин, алкалоид, С витамин, мөн цэцгэнд флаваноид, кумарин, сапонин, алкалоид байна. Сөд өвс Монгол нэр: Эмийн сөд (хүрэн толгой) Том үндэслэг иштэй, олон наст өвслөг ургамал. Латин нэр: Sanguisorba officinalis Үндсэн шинж: Иш нь 20-110 см өндөр, нүцгэн эсвэл уг орчимдоо үерхэг шаргал үстэй. 
Навч нь том, өдлөг нийлмэл, угтаа шүдэрхэг дагавартай. Навчинцар нь 4-6 хос, 2-6 см урт, 1-3 см өргөн, гонзгой-өндгөрхүү эсвэл зууван хэлбэртэй. Цэцэг нь хүрэн ягаан, иш салааны үзүүрт 1-3 см урт, 0.8-1.5 см өргөн, товчин юмуу бортгорхуу богино толгой багцаг үүсгэнэ. Ургах орчин нөхцөл: Уулын хээр, ойт хээрийн бүслүүрт алаг өвст татмын ой ба нуга, намгархаг нуга, нугархаг хээр, алаг өвст тэгш тал, гол горхи, булгийн эрэг, эргийн сөөгөн ширэнгэ, шинэсэн ой, тэдгээрийн зах, ойн нуга, хусан төгөлд ургана. Тархац: Маш их Эмийн түүхий эд: Багцаг, үр, үндэс Химийн найрлага: Үндсэндээ танин бараг 17%, сапонин 2.5-4 %, sanguisorbin зэргийг агуулна. Хэрэглээ: Уламжлалт анагаах ухаанд гэдэс базлах, цусны халууныг арилгах, цус тогтоох, уушигны сүрьеэгээр цус гарах, халуун цусан суулга, 
шамбарам, ходоод гэдэсний архаг үрэвсэл, тууралт, түлэнхийн шарх зэрэгт тустай. Тошлой Монгол нэр: Өргөст тошлой Латин нэр: Grossularia acicularis Үндсэн шинж: Тошлой нь мөчиртөө өргөстэй, 0.8-1 0 м өндөр сахлаг бутанд бүрэн боловсорсон үедээ тод судалтай ногоон, хүрэн өнгөтэй гонзгойвтор хэлбэрийн жимсгэнэ ургадаг. Жимс нь томдуу, 2.3-4.0 грамм. Маш амтлаг, шүүслэг жимстэй. Улаан хүрэн өнгөтэй Ургах орчин: Баян-Өлгий, Ховд, Баянхонгор, Булган, Өвөрхангайн зарим нутаг, Увс, Завхан, Хөвсгөл, Архангай аймгийн хадархуу газар ургана. Монгол оронд нэг зүйл ургадаг. 
6 дугаар сард цэцэглэж исгэлэн улаан жимс нь 8-9-р сард боловсордог. Хүйтэнд сайн тэсвэртэй. Хорхой шавьжнаас өөрийгөө хамгаалах чадвар сайтай. Жимсний найрлаганд 5-15% чихэрлэг бодис, органик хүчил, А, С ялангуяа P амин дэмээр баялаг төдийгүй бусад амин дэмийг агуулахын зэрэгцээ фосфор, кали, кальци зэргийг үлэмж агуулна. Хэрэглээ: Р амин дэмээр баялаг учир түүнийг эмчилгээний зориулалтаар өргөн хэрэглэдэг, ялангуяа судас хатуурахаас сэргийлнэ. Хоолны шингэцийг сайжруулах, цусны даралт ихдэх, цус багадах, цус харвах, арьсны ба шархлаа өвчний үед жимс, чанамлыг идэж ууж хэрэглэнэ. Жимснээс бусад хэсгүүдэд берберин гэдэг алкалоид бий. Энэ нь цөс хөөх, хоолны шингэлтийг сайжруулах, цусны даралт ихдэхэд жимсийг нь арьс шарлахад чанамлыг ууж хэрэглэнэ. Ардын эмнэлэгт тошлойны хандыг цус төлжүүлэх, ходоодны өвчин намдаах, сүрьеэ өвчний эсрэг, ходоод гэдэсний үйл ажиллагааг сайжруулахад хэрэглэдэг 
байсан. Үндэсний бахархалт бэр цэцэг Монгол нэр: Бэр цэцэг, Баавар цэцэг Латин нэр: Scabiosa ochroleusa L. Эмээлийн баавартай төстэй учраас баавар цэцэг гэж нэрлэжээ. Бэр цэцгийн домог нь оросын ард түмнээс гаралтай бөгөөд дайнд явсан эр нөхрөө хүлээсэн бүсгүй хүний нулимсанд ургасан цэцэг гэнэ. Оросоор уг цэцгийг “Вдовушка” хэмээдэг ба монголчилбол “Бэлэвсний цэцэг” хэмээх утгыг илэрхийлдэг аж. Мөн “Бэр” цэцэг гэгдэх “Баавар” цэцгийн латин нэр нь “Scabiosa” буюу “Скабиоза” юм. Арьсны маажуур, загатнаа өвчнийг ийн нэрлэдэг ажээ. Эмийн ургамал нь ил шархнаас эхлээд өвчин эмчлэх, биеийн эсэргүүцэл сайжруулахаас гадна будаг, үнэртэн, гоо сайхны бүтээгдэхүүн хийхэд ашиглагддаг. Үнэртэн хийхэд хэрэглэдэг төрлүүдийг ерөнхийд нь херб гэж нэрлэнэ. Хүн төрөлхтний олон мянган жилийн турш хуримтлуулсан туршлагад үндэслэж, эмийн ургамал гэсэн ангилал бүрдэн бий болсон юм. Аль ч үндэстний уламжлалт анагаах ухаанд эмийн ургамал ашигласан эмчилгээ ашиглагддаг билээ. Орчин үед шинжлэх ухааны хөгжлийн үр дүнд дээрх 
баталгаатай бус мэдээллүүдийг судлан, хүний биед эерэг нөлөө үзүүлэх эсэхийг шинжлэх ухааны үндэслэлтэйгээр тогтоож, анагаах ухааны салбарт өргөн ашиглаж байна. Мөн зарим эмийн ургамлыг хүн төрөлхтөн тариалах болжээ. Ургамал нь нэг байрандаа байдаг тул гадны биетээс хамгаалахын тулд бусдад хор учруулах бодисыг өөртөө агуулах нь элбэг. Энэхүү бодисууд нь өвчин үүсгэгч нянг устгах зэрэг нөлөө үзүүлдэг боловч хүнд бараг нөлөөгүй байх магадлалтай. Иймээс ургамлыг хүн төрөлхтөн эртнээс анагаах ухаанд ашиглаж ирсэн гэж үздэг. Орчин үеийн анагаах ухаан ба эмийн ургамал Орчин үеийн анагаах ухаанд эмийн ургамлыг тэр чигээр нь, эсвэл боловсруулж хэрэглэхээс гадна эмийн ургамлаас гаргаж авах органик бодис, түүнтэй адилтгах химийн бодис өргөн ашиглагддаг. 